Czym jest integracja sensoryczna?

Termin „integracja sensoryczna” odnosi się do przetwarzania, integracji i organizacji informacji sensorycznych pochodzących z ciała i otoczenia.

Mówiąc najprościej, oznacza to, w jaki sposób doświadczamy, interpretujemy i reagujemy na (lub ignorujemy) informacje pochodzące z naszych zmysłów. Integracja sensoryczna jest ważna we wszystkich czynnościach, które musimy wykonywać na co dzień, takich jak ubieranie się, jedzenie, poruszanie się, kontakty towarzyskie, nauka i praca. Jeśli integracja sensoryczna jest zaburzona, te najprostsze czynności mogą okazać się nieprzyjemne.

Informacje sensoryczne są odbierane z naszych zmysłów, które obejmują:

• Wzrok (wizja)
• Słuch (układ słuchowy)
• Dotyk (system dotykowy)
• Smak (układ smakowy)
• Zapach (system węchowy)
• Propriocepcja (zmysły świadomości ciała i pozycji)
• Przedsionkowy (świadomość ruchu, równowagi i koordynacji)
• Interocepcja (nasz wewnętrzny system sensoryczny, który mówi nam, co dzieje się w naszym ciele, na przykład głód, potrzeba toalety, zmęczenie, emocje itp.)

U większości z nas rozwój integracji sensorycznej ma miejsce, gdy jesteśmy młodzi, jako część naszego normalnego rozwoju. Nasze ciało uczy się odbierać sygnały ze środowiska podczas czynności, które wykonujemy w trakcie zabaw, takich jak turlanie się, czołganie, chodzenie i odkrywanie nowych miejsc, przedmiotów, zależności. Im mniejsza ekspozycja na różnorodność, tym większe prawdopodobieństwo, że proces integracji sensorycznej zostanie spowolniony lub zaburzony.

Nasze rozumienie integracji sensorycznej zostało pierwotnie opracowane pod koniec lat 60. i 70. przez dr A. Jean Ayres, terapeutę zajęciowego i psychologa zajmującego się neuronauką (dziś nazwalibyśmy zakres jego badań po prostu neuropsychologią), pracującego w USA. Ayres zdefiniował integrację sensoryczną jako:

Proces neurologiczny, który organizuje doznania z własnego ciała i otoczenia oraz umożliwia efektywne wykorzystanie ciała do kontaktu z otoczeniem (1972)

Jak wyglądają trudności z integracją sensoryczną i przetwarzaniem sensorycznym?

Co się stanie, jeśli sygnały płynące z naszych zmysłów będą zbyt słabe? Albo za mocne? Mózg zareaguje nieadekwatnie. W pierwszym przypadku reakcja może w ogóle nie nastąpić. W drugim przypadku reakcja może być natomiast zbyt gwałtowna, intensywna i trudna do opanowania. W takich przypadkach osoba będzie doświadczać trudności z integracją sensoryczną, co może być widoczne w jej zachowaniu. Niektóre osoby mogą odbierać bodźce sensoryczne jako przytłaczające i denerwujące, co prowadzi do „przeciążenia sensorycznego”. Osoby mogą być nadwrażliwe na bodźce sensoryczne, niewystarczająco wrażliwe lub i jedno, i drugie, zależnie od rodzaju bodźca czy też kanału przetwarzania zmysłowego.

Wszyscy od czasu do czasu czujemy się niedostatecznie lub nadmiernie wrażliwi na bodźce sensoryczne; na przykład głośność muzyki lub jasne światło mogą być zbyt silne, jeśli masz ból głowy; możesz czuć się nieskoordynowany lub mieć trudności z koncentracją, jeśli jesteś zmęczony. Ale te uczucia są tymczasowe i normalnie nie wpływają na twoje codzienne funkcjonowanie w dłuższej perspektywie. Trudności z integracją sensoryczną lub przetwarzaniem sensorycznym są długotrwałe i mają duży wpływ na codzienne życie i naukę. Ale dzięki profesjonalnym poradom i, jeśli to konieczne, terapii, wiele można zrobić, aby wesprzeć poprawę codziennego funkcjonowania danej osoby.

Niektóre osoby mogą mieć trudności z przetwarzaniem danych wejściowych z jednego konkretnego zmysłu (np. przetwarzaniem wizualnym), podczas gdy inne osoby mogą mieć trudności z integracją danych wejściowych z więcej niż jednego systemu sensorycznego. Należy pamiętać, że trudności z integracją sensoryczną różnią się od upośledzeń sensorycznych, takich jak utrata słuchu, chociaż czasami te dwa czynniki skutkują podobnymi zachowaniami. Na przykład osoba z doskonałym słuchem może mieć trudności z nadążaniem za rozmową, jeśli ma trudności z przetwarzaniem przychodzących sygnałów dźwiękowych, bo odbiera je jako zbyt ciche lub przerażająco głośne.

Zidentyfikowano cztery kategorie trudności w integracji sensorycznej (autorzy: Parham i Mailloux, 2015):

Problemy z modulacją sensoryczną:

Problemy z modulacją sensoryczną pojawiają się, gdy nasz mózg reaguje nadmiernie lub słabo na informacje sensoryczne. Na przykład, jeśli ktoś nadmiernie reaguje na dotyk, może być bardzo świadomy etykiety z tyłu ubrania. Jeśli ktoś nie reaguje na dotyk, może nie zauważyć, że ktoś stuka go w ramię. Stwierdzono, że ludzie mogą być nadwrażliwi lub niedostatecznie wrażliwi we wszystkich różnych zmysłach, mogą być nadwrażliwi w jednym kanale zmysłowym i jednocześnie niedostatecznie wrażliwi w innym. Dlatego niektóre osoby mogą być jednocześnie nadreaktywne i niedostatecznie responsywne, zależnie od rodzaju komunikatu płynącego ze środowiska. Reagowanie może też zależeć od sytuacji, na przykład stresująca sytuacja może sprawić, że będziemy bardziej, a czasem mniej świadomi doznań. Wszystko zależy od tego, z jakimi trudnościami rozwojowymi zmaga się nasz układ nerwowy.

Dyskryminacja sensoryczna i problemy percepcyjne

Dyskryminacja sensoryczna ma miejsce, gdy mózg ma trudności ze zrozumieniem informacji sensorycznych, które otrzymuje. Ten problem objawia się sytuacjami, w których, dana osoba może wydawać się niezdarna lub używać zbyt dużej lub zbyt małej siły podczas wykonywania czynności. Przykład: osoba z problemami z percepcją wzrokową może mieć trudności ze znalezieniem przedmiotów w zagraconym otoczeniu lub znalezieniem słowa na stronie.

Przedsionkowe obustronne problemy funkcjonalne

Trudności związane z tą funkcjonalnością wynikają z problemów z naszym układem przedsionkowym i mogą skutkować słabą równowagą oraz trudnościami z koordynacją obu stron ciała. Problemy z równowagą i koordynacją mogą wynikać z szeregu różnych problemów: wykwalifikowany terapeuta SI będzie w stanie określić, czy trudności są wynikiem problemów z układem przedsionkowym, odpowiedzialnym za możliwość kontrolowania i balansowania ciałem w różnych pozycjach.

Problemy z praktyką

Trudności mogą przejawiać się w sposobie, w jaki nasz mózg planuje i wykonuje ruchy, których wcześniej nie wykonywaliśmy. Dla dzieci może to być nauka skakania; dla dorosłych może to być nauka jazdy samochodem lub posługiwania się pałeczkami. Gdy informacje sensoryczne nie są odpowiednio przetwarzane, może to bardzo utrudnić nowe ruchy, ponieważ dziecko nie ma zdolności rozumienia różnych napływających informacji sensorycznych. Tak więc starają się ustalić, gdzie jest ich ciało i ile siły, prędkości i kierunku potrzeba, aby wykonać nowy ruch. Nazywamy to dyspraksją lub zaburzeniami koordynacji rozwojowej.

Jak często występują problemy z integracją sensoryczną?

Ponieważ trudności z integracją sensoryczną mogą współwystępować z innymi diagnozami (w tym autyzmem, ADHD, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, zespołami genetycznymi i trudnościami w uczeniu się), jak również bez żadnej innej diagnozy, trudno jest podać dokładną liczbę częstości występowania.

Badanie z 2009 roku* wykazało, że 1 na 6 dzieci ma problemy z przetwarzaniem sensorycznym, które utrudniają naukę i funkcjonowanie w szkole. Inne badania** wykazały, że 66% dzieci autystycznych (65-90% dzieci autystycznych, w zależności od badania) i 32% dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (które nie były autystyczne) wykazuje wyraźne różnice w zachowaniach sensorycznych.

Niedawno w artykule z 2020 r.*** stwierdzono, że trudności w przetwarzaniu sensorycznym przewidywały dysfunkcje wykonawcze i poznawcze w zakresie kontroli hamowania, podtrzymania uwagi słuchowej i krótkotrwałej pamięci werbalnej u dzieci autystycznych w kontekście szkolnym.

*Ben-Sasson A, Carter AS, Briggs-Gowan MJ. Nadreaktywność sensoryczna w szkole podstawowej: rozpowszechnienie i korelaty społeczno-emocjonalne. J Abnorm Child Psychol. Lipiec 2009;37(5):705-16. doi: 10.1007/s10802-008-9295-8. PMID: 19153827; PMCID: PMC5972374. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19153827/

** Green D, Chandler S, Charman T, Simonoff E, Baird G. Krótki raport: DSM-5 Zachowania sensoryczne u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i bez nich. J Autyzm Dev Disord. Listopad 2016;46(11):3597-3606. doi: 10.1007/s10803-016-2881-7. PMID: 27475418. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27475418/

*** Gemma Pastor-Cerezuela, Maria-Inmaculada Fernández-Andrés, Pilar Sanz-Cervera, Diana Marín-Suelves, Wpływ przetwarzania sensorycznego na funkcje wykonawcze i poznawcze u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w kontekście szkolnym, Badania nad zaburzeniami rozwojowymi , Tom 96, 2020, 103540, ISSN 0891-4222 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0891422219302070?via%3Dihub

Czym jest terapia integracji sensorycznej?

Terapia integracji sensorycznej powinna być prowadzona wyłącznie przez wykwalifikowanego terapeutę SI: jest to wykwalifikowany terapeuta zajęciowy, logopeda lub fizjoterapeuta, który przeszedł dodatkowe, specjalistyczne szkolenie podyplomowe z SI. Szkolenie to obejmuje rozwijanie szczegółowego zrozumienia neuropsychologii oraz mechanizmów i zależności leżących u podstaw integracji sensorycznej, a także rozwijanie wiedzy specjalistycznej w ocenie i zapewnianiu adekwatnej i skutecznej pomocy osobom z problemami z integracją sensoryczną.

Terapia SI (lub interwencje SI) obejmuje ustrukturyzowaną ekspozycję na bodźce sensoryczne, terapię ruchową, leczenie równowagi, starannie zaprojektowaną i dostosowaną aktywność fizyczną oraz przystosowanie (np. zmiany środowiska lub rutyny). Praktyk SI może współpracować z klientem, jego rodziną, opiekunami, szkołą, innymi pokrewnymi pracownikami służby zdrowia lub pracodawcą (w stosownych przypadkach) w celu stworzenia „diety sensorycznej” dla tego konkretnego klienta. Dieta sensoryczna to zalecany zestaw działań i udogodnień (które można przeprowadzić zarówno podczas sesji terapeutycznych, jak i w domu lub w szkole), aby pomóc danej osobie uzyskać potrzebne bodźce sensoryczne.

Możesz przeszukać nasz rejestr praktyków SI, aby znaleźć terapeutów, którzy zdobyli kwalifikacje w zakresie integracji sensorycznej.

Co to jest mata sensoryczna PUZZLE i dlaczego warto się nią zainteresować?