Czy dziecko wyrośnie z zaburzeń integracji sensorycznej?

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego (lub zaburzenia integracji sensorycznej, ang. SPD – Sensory Processing Disorder) to schorzenie często dotykające dzieci, które wykazują trudności w zachowaniu, emocjach, mowie, uczeniu się lub skupieniu uwagi. Niestety, w takich przypadkach powszechnym w Polsce zjawiskiem jest błędna diagnoza lub jej brak. Aby skutecznie rozwiązać ten problem, zarówno rodzice, jak i profesjonaliści muszą zrozumieć podstawowe przyczyny stojące za tymi wyzwaniami, które często wynikają ze sposobu, w jaki dziecko przetwarza informacje zmysłowe.

Zrozumienie roli układu sensorycznego:

Układ sensoryczny odgrywa kluczową rolę w sposobie, w jaki dzieci interpretują otoczenie i poruszają się po nim, umożliwiając im odpowiednie reagowanie na różne sytuacje. Kiedy układ sensoryczny dziecka działa nieprawidłowo, staje się ono przytłoczone i ma trudności ze skutecznym reagowaniem. To trochę tak, jakby mówiło do nas jednocześnie kilka osób i każda chciałaby od nas czegoś ważnego. Żadna z nich nie chcę czekać, żadna ze spraw nie cierpi zwłoki. Wszystkie mówią jednakowo głośno i są jednakowo blisko. Trudna sytuacja, prawda? Dzieci z zaburzeniami SI (Sensory Integration) żyją w takim świecie na co dzień, 24/7 i rzadko moją możliwość „schować się” i odpocząć – ich zmysły są z nimi wszędzie.

5 zmysłów czy 8 zmysłów?

Zrozumienie i poprawne określenie zaburzeń integracji sensorycznej jest szczególnie skomplikowane, ponieważ obejmuje osiem zmysłów, a dziecko z tymi zaburzeniami może mieć do czynienia z problemami rozgrywającymi się w wielu kanałach zmysłowych jednocześnie. O tym, jakie 8 zmysłów trzeba brać pod uwagę w próbach wyobrażenia sobie, z jakimi trudnościami mierzą się nasze dzieci lub (w przypadku terapeutów) nasi podopieczni, przeczytasz tutaj.

Przyczyny zaburzeń przetwarzania sensorycznego:

Niestety, wciąż nie ma tu prostej i jednoznacznej odpowiedzi. Dokładna przyczyna zaburzeń integracji sensorycznej pozostaje nieuchwytna, chociaż badacze zidentyfikowali czynniki genetyczne i środowiskowe jako potencjalne przyczyny. Przedwczesny poród oraz zaburzenia zachowania rodziców oraz najbliższego otoczenia zwiększają prawdopodobieństwo problemów sensorycznych. Co ciekawe, u dzieci ze zdiagnozowanym zaburzeniem ze spektrum autyzmu lub ADHD często występują współistniejące zaburzenia przetwarzania sensorycznego.

Czy dziecko może wyrosnąć z zaburzeń integracji sensorycznej?

To, czy dziecko może „wyrosnąć” ze swoich trudności, zależy od przede wszystkim od ciężkości jego zaburzeń. W łagodniejszych przypadkach dziecko z słabo rozwiniętym układem sensorycznym może doświadczyć poprawy w miarę dojrzewania i powstawania nowych połączeń neuronalnych. Jednak u większości dzieci, u których zdiagnozowano zaburzenia integracji sensorycznej, objawy sensoryczne utrzymują się przez całe życie. (Tutaj pamiętajmy jednak, że tego typu zaburzenia są w Polsce rzadko diagnozowane, a jeśli już są, to często wynika to właśnie z zaostrzenia zaburzeń.) W zależności od ich profilu sensorycznego oraz po zastosowaniu odpowiednich interwencji i modyfikacji, mali pacjenci będą musieli nabyć strategie radzenia sobie, aby skutecznie radzić sobie z wyzwaniami sensorycznymi. Dlatego rola wczesnego wprowadzania takich pomocy rozwojowych jak maty sensoryczne czy puzzle dywanowe jest nieoceniona. Im wcześniej dziecko zauważy, że ma do dyspozycji przestrzeń i narzędzia do łagodzenia nieprzyjemności związanych ze swoim stanem, tym szybciej nauczy się też, że warto takich miejsc szukać również poza czterema ścianami własnego pokoju. Wtedy jego samotna „walka” z trudnościami staje się mniej przytłaczająca.

Jakie są podstawowe oznak zaburzeń przetwarzania sensorycznego?

Dzieci zmagające się z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego zazwyczaj wykazują jeden z dwóch zestawów objawów:

Objawy nadwrażliwości (Hypersensitivity):

Te dzieci unikają bodźców zmysłowych ze względu na ich przytłaczający charakter, silnie reagując na różne czynniki wyzwalające, takie jak nagłe głośne dźwięki, jasne światło lub niechęć do pewnych tekstur, zapachów i smaków.

Objawy niedowrażliwości (Hyposensitivity):

Te dzieci poszukują więcej bodźców zmysłowych, są ciągle „w ruchu” w pogoni za nowymi doświadczeniami. Mogą wykazywać zachowania takie jak nadmierne dotykanie przedmiotów, wiercenie się lub angażowanie się w ryzykowne czynności.

Zaburzenia SI – reagować czy nie reagować?

Jeśli zauważasz u swojego dziecka występowanie takich zachowań, a co za tym idzie, istnieje ryzyko występowania zaburzeń SI, doradzamy, żeby nie czekać, aż objawy i potencjalnie wynikające z nich problemy minął samoistnie. Trochę z tego powodu, że istnieje ryzyko, że samoistnie nie minął i samo to jest podstawą do podjęcia działań. Bo jeśli nawet miałyby minąć samoistnie, to przy wsparciu i odpowiednim kierowaniu w chwilach trudności, dziecko poradzi sobie szybciej niż w przypadku, gdy nie otrzyma wsparcia. Tak czy siak, „wygrywamy” reagując – po pierwsze nie narażając się na „przegraną”, po drugie przyspieszając proces zdrowienia lub rehabilitacji, po trzecie manifestując swoją troskę i miłość do kogoś, komu na pewno zależy na niej najbardziej na świecie 🙂